Grensoverschrijdend gedrag en sociale veiligheid

Het lijkt van alle tijden en plekken te zijn: gedrag dat over de grenzen gaat van wat we acceptabel vinden. Nu eens gaat het over seksueel grensoverschrijdend gedrag bij The Voice en Ajax, dan weer over ernstige normvervaging en machtsmisbruik in de bedrijfscultuur bij de Belastingdienst of de Amsterdamse brandweer. Met alle kwalijke gevolgen van dien.

Wat heeft grensoverschrijdend gedrag te maken met (het ontbreken van) sociale veiligheid bij deze bedrijven?

Kort gezegd:

• grensoverschrijdend gedrag is een symptoom van
• wat er mis is in het systeem (= de organisatie)

Misschien nog een beetje ingewikkeld.

Een voorbeeld

Je slaapt al een hele tijd slecht en besluit naar de huisarts te gaan, want je bent inmiddels doodop. Er moet een oplossing komen. Je hoopt misschien op een recept voor een slaappil. Maar helaas. De huisarts gaat je allerlei vragen stellen: Heb je zorgen? Hoe is de balans tussen werk en privé? Spelen er dingen waar je stress over hebt? Hoe gezond eet je? Hoe is je thuissituatie? Sport je? en ga zo maar door. Zij wil begrijpen waar jouw fysieke en mentale systeem wellicht niet ‘op orde’ is. Want dat zou kunnen verklaren waarom je niet goed slaapt (= het symptoom). Als de huisarts je een slaappil zou voorschrijven, ben je (misschien eventjes) van je probleem verlost. Maar je onderdrukt eigenlijk alleen het signaal dat er ergens iets niet goed zit. Met het risico dat je slaapprobleem weer terugkomt of er een ander symptoom de kop op steekt. Dat wil jouw huisarts graag voorkomen. Dus stuurt ze je waarschijnlijk weg met tips om je systeem weer gezond te maken.

Terug naar grensoverschrijdend gedrag en sociale veiligheid

Gedrag dat over onze grenzen gaat, zoals bij de Belastingdienst of The Voice, maakt zichtbaar dat de organisatie (als systeem) niet gezond is. Dat gaat meestal over de manier waarop mensen in de organisatie met elkaar werken, hoe macht een rol speelt, hoezeer gedoe besproken kan worden of leiders hun verantwoordelijkheid al dan niet nemen etc. Elementen van een onveilige werkomgeving.

Het symptoom is het probleem niet

Een onveilige werkomgeving kan naast grensoverschrijdend gedrag ook andere symptomen laten zien. Zo kan er sprake zijn van hoog ziekteverzuim of verloop. Onwil om nieuwe dingen uit te proberen, structurele weigering om over te werken of de kantjes ervan aflopen. Als je probeert het symptoom als probleem te bestrijden – dus een oplossing voor bovengenoemde problemen probeert te vinden – vindt het systeem wel een andere weg om van zich te ‘laten horen’. Als een bal die je onder water probeert te houden..

Dat lost niets op. Je kunt wachten op het volgende incident.

Het systeem gezond maken is slimmer en krachtiger

Alleen daders ontslaan is symptoombestrijding. Het is slimmer en krachtiger om de bedrijfscultuur gezond te maken en de sociale veiligheid te vergroten. Dan zeggen mensen het als ze dingen zien gebeuren die niet oké zijn. Dan wordt het misbruiken van macht direct gestopt. Dan wordt wegkijken niet geaccepteerd.

En heeft grensoverschrijdend gedrag – in welke vorm dan ook – in de toekomst geen kans meer.

Wil je weten hoe je sociale veiligheid vergroot?